Φόβος: Φίλος ή εχθρός;

Φαίη Παπά
Associate Certified Coach
Life, Youth & Education coach

Χρόνος ανάγνωσης 2.30’

Όλοι και πολύ συχνά ακούμε «Θα το καταφέρεις μόνο όταν ξεπεράσεις τον φόβο σου!» ή κάτι παρόμοιο. Να σου πώ κάτι που ίσως έχεις ήδη διαπιστώσει; ΕΙΝΑΙ ΨΕΜΑΤΑ

Η έκφραση «ξεπερνάω τους φόβους μου» δεν είναι ρεαλιστική, καθώς ο φόβος είναι άμεσα συνδεδεμένος με το σώμα μας και τις λειτουργίες του. Πως και πόσο, λοιπόν, μπορεί κάποιος να «ξεπεράσει» το σώμα του;

Ίσως το «διαχειρίζομαι τους φόβους μου» είναι η πιο ακριβής και αληθινή έκφραση που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε.

Πως δουλεύει το σύστημα του φόβου, πολύ συνοπτικά;

Ο εγκέφαλός μας αναπτύσσεται συνεχώς και μας έχει βοηθήσει, μέσα στην εκατομμυρίων ετών εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, να επιβιώσουμε από αναρίθμητες απειλές. Και αυτό συνεχίζει να κάνει!

Όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται μία απειλή, το βασικό σύστημα φόβου του εγκεφάλου αυτόματα δραστηριοποιείται και το σώμα παίρνει εντολή να παλέψει (fight), να τραπεί σε φυγή (flight / flee), να παγώσει ή να υποταχτεί (freeze/fawn). Αυτή είναι η ανταπόκριση που έχει το σώμα μας στην αντίληψη κάποιας απειλής και είναι μια διαδικασία στην οποία δεν έχουμε κανένα έλεγχο.

Με πολύ απλά λόγια, ο εγκέφαλός μας ενεργοποιεί το σώμα μας για να μας προστατέψει. 

Όλη αυτή η διαδικασία είναι εξαιρετικά χρήσιμη και απαραίτητη. Φαντάσου να βρισκόσουν στην άκρη ενός γκρεμού και ο εγκέφαλός σου να μην είχε αυτό το «εργαλείο» που ονομάζεται φόβος για να σε ενεργοποιήσει. Θα έπεφτες στον γκρεμό χωρίς καμία συνειδητή σκέψη.

Άρα ο φόβος είναι φίλος σου! Τότε γιατί πολλές φορές τον αισθάνεσαι εχθρό σου;

Φυσικά και είναι φίλος σου όταν έχεις να αντιμετωπίσεις μία ξεκάθαρα ορατή απειλή και είσαι σε θέση να δεις μπροστά σου την απειλή αυτή για αυτό που πραγματικά είναι.

Πότε μπορεί να γίνει εχθρός σου;

Όταν μπαίνει σε λειτουργία μπροστά σε μία μη ορατή απειλή (από μία ιδέα, σκέψη, συμπεριφορά) η οποία όμως προκύπτει από τον τρόπο με τον οποίο εσύ αντιλαμβάνεσαι τα πράγματα, σε κατακλύζει και δεν αφήνει χώρο για όνειρα, συλλογισμό και οργάνωση του επόμενου βήματος.

Μπορείς να έχεις τον έλεγχο του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνεσαι τα γεγονότα και το περιβάλλον; 

Και ναι και όχι…

Δε μπορείς να ελέγξεις ή να ξεπεράσεις τον φόβο, μπορείς όμως να ελέγξεις τη δική σου οπτική στα πράγματα. 

Είναι αυτό που αντιλαμβάνεσαι πραγματική απειλή ή όχι; Είναι ο φόβος σου αληθινός; Ή είναι απλά μία ανησυχία που μπορεί να γίνει βοηθητική; Μία ανησυχία που μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις για να είσαι πιο αποτελεσματικός, να υλοποιήσεις τα όνειρα σου.

Το πως αντιλαμβάνεσαι τα πράγματα έχει να κάνει με τις πεποιθήσεις σου. Πεποιθήσεις είναι η ιδέα που έχουμε σχετικά με τον εαυτό μας, τις δυνατότητές μας, το περιβάλλον, τη ζωή γενικότερα και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο μεταφράζουμε την εμπειρία μας.

Σκέψου τις πεποιθήσεις σαν γυαλιά ηλίου. Ο καθένας φοράει μια διαφορετική απόχρωση, που καταλήγει σε διαφορετική θέαση του κόσμου. 

Θέλεις να χρησιμοποιήσεις τον φόβο προς όφελος σου και να τον κάνεις φίλο; Αναγνώρισε και εξερεύνησε τις περιοριστικές σου πεποιθήσεις.

Για να τις αναγνωρίσεις σκέψου πως ξεκινούν:

1. Με την αποδοχή μας στα πράγματα που μας λένε
2. Με τις εμπειρίες που αποκτούμε καθώς μεγαλώνουμε και αναπτυσσόμαστε 

Εξ ορισμού αναζητούμε να επιβεβαιώσουμε τις δικές μας αλήθειες και έχουμε την τάση να αγνοούμε ή να παραβλέπουμε τα αποδεικτικά στοιχεία που δείχνουν πως έχουμε λάθος.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα αισθανθείς ότι κατακλύζεσαι από τους φόβους σου, που θα επιλέξεις αυτούς αντί τα όνειρα σου και τη δράση, ρώτα τον εαυτό σου:

•Και αν κάνω λάθος; Και αν τα πράγματα δεν συνέβησαν έτσι;

•Πώς αυτή η πεποίθηση μου με εξυπηρετεί / βοηθάει;

•Ποιοί άλλοι πιθανοί λόγοι μπορεί να επηρέασαν την κατάσταση;

•Πόσο σίγουρος/η είμαι ότι τα πράγματα είναι έτσι;

•Έχει υπάρξει ξανά κάποιος άλλος σε τέτοιου είδους κατάσταση ή είμαι ο μόνος/η που έχει ποτέ βρεθεί σε αυτήν; (Φυσικά η απάντηση είναι πάντα όχι δεν είμαι ο μόνος)

•Εφόσον η ίδια κατάσταση έχει αντιμετωπιστεί από άλλους, τι με εμποδίζει να την αντιμετωπίσω και εγώ;

•Τι βήματα χρειάζεται να κάνω για να προχωρήσω;

Να θυμάσαι πως διαχειριζόμαστε τον φόβο. Δεν τον ξεπερνάμε.

Δεν υπάρχει η άλλη μεριά του φόβου. Οι φόβοι μας είναι κομμάτι μας και ως αποτέλεσμα είναι πάντα μαζί μας.

Ένας coach μπορεί να σε βοηθήσει να αναγνωρίσεις τις περιοριστικές πεποιθήσεις σου και να καταλάβεις από που προέρχονται. Με τις ερωτήσεις του, όπως οι παραπάνω, να σε βοηθήσει να ιεραρχήσεις και να καταλάβεις τους φόβους σου, να μάθεις από αυτούς και να προχωρήσεις με αυτούς.